Những dòng sông trên lãnh thổ quốc gia vừa là tài nguyên, vừa là tai hoạ nếu không nói về bức tranh địa lý mà thiên nhiên tô điểm sự trù phú với  những cảnh vật non sông đất nước…Sông ngòi là một yếu tố môi trường cực kỳ quan trọng  như biển, hồ, thành phố, làng mạc, núi non v.v..Những yếu tố đó là mục tiêu của sự nghiệp BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG, không phải của mỗi một quốc gia mà là sự ngiệp toàn cầu. Lãnh thổ Việt Nam đâu phải vùng hoang mạc, những dòng sông, những đồng bằng, những cánh rừng bạt ngàn , những dãy núi cao thấp đã tạo nên một NON SÔNG GẤM VÓC, lánh xa những vành đai núi lửa, động đất quanh năm, một lục địa yên tĩnh đã được thiên nhiên tạo lập đã hơn nhiều triệu năm. Tuy vậy, ngay một dòng sông, ta chưa biết bảo vệ nó!

Mỗi một tỉnh, mỗi một quốc gia phải có những bộ hồ sơ của từng con sông và chúng được lưu trử ở Bộ Tài nguyên-Môi trường và sở Tài nguyên –Môi trường, nếu theo tổ chức chính quyền nước ta. Ngoài ra những  bộ hồ sơ đó là sổ công tác để được theo dõi động thái của chúng hàng ngày, bổ sung liên tục. Tôi không rõ ở nước ta đã thục hiện việc đó đến đâu.

Nội dung chủ yếu bộ hồ sơ đó bao gồm những nội dung sau :

• Hình thái con sông từ thượng nguồn đến hạ lưu, bao gồm ảnh chụp từng khúc sông, ảnh vệ tinh. ảnh phong cảnh lưu vực.
• Lịch sử phát sinh một dòng sông và động thái lưu vực theo dòng lịch sử.
• Những sự kiện tai hoạ của dòng sông, được ghi chép đầy đủ ngày tháng phát sinh, định lượng tai hoạ.
• Định lượng động thái của dòng sông, bao gồm tốc độ dòng chảy từng khúc sông, lượng phù sa trong nước từng khúc sông theo mùa của năm, đo lường tổng lượng phù sa qua khảo sát các bãi bồi hàng năm.
• Các mặt cắt của lưu vực sông theo từng khúc sông, có ghi chú hình thái và các đặc điểm địa chất.
• Mô tả tam giác châu của khúc cuối dòng sông, diện tích và thể tích của chúng, thành phần khoáng vật sa khoáng.Lịch sử những sự kiện và tai hoạ, định lượng những tai hoạ đó.
• Mũi sông tại tiếp xúc với Biển hoặc hồ bao gồm những mô tả bãi bồi dưới nước biển hay hồ, chiều dày và chiều rộng nằm dưới lòng nước biển hay hồ thành phần khoáng vật cát của bãi bồi ngầm.

Để minh hoạ một trong những nhiệm vụ nói trên, tôi xin nêu những ví dụ về phân tích động thái của một vài dòng sông theo câu ca dao mà ai cũng biết “ con sông bên lở bên bồi” . Bên lở gây tai hoạ như thế nào còn bên bồi đã cho con người những “bãi cát non dâu “ qua bao nhiêu năm tháng “trải qua những cuộc bể dâu” như thế nào. Đây là những ảnh chụp vệ tinh lấy từ nguồn Google, có chua thêm vài nét phân tích của tôi. Hệ thống các  ảnh này phải trình bày theo file PDF để bạn đọc có thể sử dụng.